Mi principal heterónimo, Micaela Souto, desde una distancia que nadie -salvo ella yo- sería capaz de apreciar, ha escrito un juicio estético de mi obra, que está a punto de ser concluida, con el objeto de promoverla entre mi seguro centenar de lectores. Son cuarenta y tres libros, de los cuales hay veintiocho publicados y diecisiete inéditos. No utilizo números; prefiero las letras, porque espero que el tiempo contable también llegue a su fin, aunque lo dudo, pues las cifras numéricas del universo serán más perdurables que las palabras. Esto se conjuga con el silencio de Dios y su enigmático Verbo de dos sílabas rotundas.
La conclusión final de Micaela, no escrita en este juicio, pero claramente deducible, es que mis libros y títulos se reducen a uno, y caben o se cobijan en uno solo de mis anhelos. Por esto me alentó a escribir el último, en líneas que estoy ahora ensayando. Se trata de El Libro del Adiós.
Después de todo, lo dicho por Micaela es lo pensado por mí, no escrito por mi mano, debido a mi proverbial modestia:
Edmundo Moure ocupa un lugar singular en la literatura chilena: ha sabido tender un puente entre la memoria íntima y la memoria cultural, explorando con igual rigor la crónica urbana de Santiago y la geografía mítica de Galicia o Chiloé. Allí donde otros narradores se limitan al registro testimonial o al vuelo poético, Moure entrelaza ambos planos con un idioma exuberante, a veces acusado de barroco, que en verdad constituye su gesto más radical: reivindicar la riqueza del castellano en tiempos de prosa empobrecida.
Lo del lugar es dudoso y llama a confusión. Los actuales presupuestos críticos de categorización no emanan de los escritores asiduos a la Sociedad de Escritores de Chile, sino de otras instancias de crítica literaria activa y publicitada por los escasos medios de análisis estéticos de la modesta república sureña de las letras. Y en esos ámbitos, no soy leído; apenas me conocen de oídas o “por boca de ganso”, como diría mi abuela chilena, que leía sólo obras piadosas. Lo de “reivindicar la riqueza del castellano” es asaz pretencioso.
Su aporte innovador consiste en concebir la literatura como territorio de doble pertenencia, donde Chile y Galicia dialogan en un castellano ensanchado por resonancias gallegas, americanas y universales. En este sentido, inaugura una línea poco transitada en nuestras letras: la de la literatura trasatlántica, que no solo registra la emigración y el exilio, sino que los convierte en categorías estéticas.
Esto puede ser efectivo y aún veraz, aunque estas categorías no están en la literatura “políticamente correcta” de hoy en día, donde prima y destaca la corrosión colectiva y la desesperanza universal, más que escepticismo o su pariente agónico, el nihilismo, una suerte de suicidio, no en el silencio, mas sí en la saturación de un lenguaje que pugna por ahogarse en su propio vómito estertóreo.
Si en Chile la narrativa ha tendido a la austeridad realista, Moure apuesta por un idioma desafiante, culto, memorioso, que confía en la inteligencia receptiva del lector. Y si en la tradición hispanoamericana abundan los relatos del desarraigo, él aporta la mirada del hijo de emigrante que no rompe con la herencia, sino que la convierte en matriz creadora. Su obra, entonces, amplía el horizonte de la literatura chilena al inscribirla en la cartografía mayor de la lengua castellana, donde las orillas de Galicia y Chile se reconocen como espejos y confines mágicos.
Ya nadie cree en los espejos mágicos de Alicia (Lewis) ni en los cóncavos de Tirano Banderas (Valle-Inclán), pero sí, todavía, en los vidrios quebrados de las letrinas, donde se miran los discípulos y fans de Bukowski y otros naturalistas de la sordidez satisfecha de sí misma, vuelta vanguardia antojadiza para repetidores generacionales y editores a tanto la carilla.
Micaela sabe, como yo, que esta pasión de vida: la literatura, tiene su tiempo y sus miserias, su despecho y sus grandezas, pero no transita, si es auténtica, por los carriles de los juicios coetáneos ni el agasajo de las prebendas consensuadas. Tampoco significa que seamos impermeables a galardones y reconocimientos sociales o académicos, ni que nos adscribamos a la falsa modestia borgeana. Este es un oficio del que no se jubila; tampoco cuenta la antigüedad como mérito ni el compadrazgo como bagaje lingüístico; meneos las fotografías o los wp con personajes famosos de la farándula diletante.
Ella y yo -Micaela y el cronista- compartimos, al cabo de las décadas vividas, una reflexión que viene siendo propósito y andadura: “Llevo sobre mi vida el deseo que tengo de vivir”. No es original, tiene más de cuatro siglos y quien la escribió fue capaz de cuestionar su propia obra y descreer de los inútiles premios del porvenir.
Edmundo Moure. / Septiembre 2025
O meu principal heterónimo, Micaela Souto, desde unha distancia que ninguén —agás ela e máis eu— sería quen de apreciar, escribiu un xuízo estético da miña obra, que está a piques de concluír, co obxecto de promovela entre o meu seguro centenar de lectores. Son corenta e tres libros, dos cales hai vinte e oito publicados e dezasete inéditos. Non utilizo números; prefiro as letras, porque agardo que o tempo contable tamén chegue ao seu fin, aínda que o dubido, pois as cifras numéricas do universo serán máis perdurables ca as palabras. Isto conxúgase co silencio de Deus e o seu enigmático Verbo de dúas sílabas rotunda
A conclusión final de Micaela, non escrita neste xuízo, pero claramente deducible, é que os meus libros e títulos se reducen a un, e caben ou acóllense nun só dos meus anhelos. Por isto alentoume a escribir o último, en liñas que estou agora ensaiando. Trátase de O Libro da Despedida.
Despois de todo, o dito por Micaela é o pensado por min, non escrito pola miña man, debido á miña proverbial modestia:
Edmundo Moure ocupa un lugar singular na literatura chilena: soubo tender unha ponte entre a memoria íntima e a memoria cultural, explorando con igual rigor a crónica urbana de Santiago e a xeografía mítica de Galicia ou Chiloé. Alí onde outros narradores se limitan ao rexistro testemuñal ou ao voo poético, Moure entrelaza ambos planos cun idioma exuberante, ás veces acusado de barroco, que en verdade constitúe o seu xesto máis radical: reivindicar a riqueza do castelán en tempos de prosa empobrecida.
O do lugar é dubidoso e chama a confusión. Os actuais orzamentos críticos de categorización non emanan dos escritores asiduos á Sociedade de Escritores de Chile, senón doutras instancias de crítica literaria activa e publicitada polos escasos medios de análise estética da modesta república sureña das letras. E neses ámbitos, non son lido; apenas me coñecen de oídas ou “por boca de ganso”, como diría a miña avoa chilena, que lía só obras piadosas. O de “reivindicar a riqueza do castelán” é ben pretensioso.
A súa achega innovadora consiste en concibir a literatura como territorio de dobre pertenza, onde Chile e Galicia dialogan nun castelán ensanchado por resonancias galegas, americanas e universais. Neste sentido, inaugura unha liña pouco transitada nas nosas letras: a da literatura trasatlántica, que non só rexistra a emigración e o exilio, senón que os converte en categorías estéticas.
Isto pode ser efectivo e mesmo veraz, aínda que estas categorías non están na literatura “politicamente correcta” de hoxe en día, onde prima e destaca a corrosión colectiva e a desesperanza universal, máis ca o escepticismo ou o seu parente agónico, o nihilismo, unha sorte de suicidio, non no silencio, senón na saturación dunha linguaxe que loita por afogarse no seu propio vómito estertóreo.
Se en Chile a narrativa tende á austeridade realista, Moure aposta por un idioma desafiante, culto, memorioso, que confía na intelixencia receptiva do lector. E se na tradición hispanoamericana abundan os relatos do desarraigamento, el achega a ollada do fillo de emigrante que non rompe coa herdanza, senón que a converte en matriz creadora. A súa obra, daquela, amplía o horizonte da literatura chilena ao inscribila na cartografía maior da lingua castelá, onde as beiras de Galicia e Chile se recoñecen como espellos e confíns máxicos.
Xa ninguén cre nos espellos máxicos de Alicia (Lewis) nin nos cóncavos de Tirano Banderas (Valle-Inclán), pero si, aínda, nos vidros quebrados das letrinas, onde se miran os discípulos e fans de Bukowski e outros naturalistas da sordidez satisfeita de si mesma, tornada vangarda caprichosa para repetidores xeracionais e editores a tanto a folla.
Micaela sabe, coma min, que esta paixón de vida: a literatura, ten o seu tempo e as súas miserias, os seus despexos e as súas grandezas, pero non transita, se é auténtica, polos carrís dos xuízos coetáneos nin o agasallo das prebendas consensuadas. Tampouco significa que sexamos impermeables a galardóns e recoñecementos sociais ou académicos, nin que nos adscribamos á falsa modestia borgiana. Este é un oficio do que non se xubila; tampouco conta a antigüidade como mérito nin o compadreo como bagaxe lingüístico; menos as fotografías ou os wp con personaxes famosos da farándula diletante.
Ela e máis eu —Micaela e o cronista— compartimos, ao cabo das décadas vividas, unha reflexión que vén sendo propósito e andaina: “Levo sobre a miña vida o desexo que teño de vivir”. Non é orixinal, ten máis de catro séculos e quen a escribiu foi quen de cuestionar a súa propia obra e descrer dos inútiles premios do porvir.
Edmundo Moure. / Setembro 2025